Obok
specjalistycznego sprzętu do prowadzenia wszelkich działań ratowniczo-gaśniczych,
stanowiącego wyposażenie państwowej i ochotniczych straży pożarnych, ważną rolę w
systemie zwalczania pożarów odgrywa podręczny sprzęt gaśniczy, który przeznaczony
jest do gaszenia pożarów w zarodku przed przybyciem zastępów PSP lub OSP. Wprawdzie
sprzęt podręczny stuży częściej osobom spoza naszych szeregów, niemniej wiedza z
zakresu jego obsługi i stosowania musi być (jak cala wiedza pożarnicza) przede
wszystkim domeną strażaków. Uporządkujmy sobie zatem w pamięci wiedzę o nim.
Podręczny
sprzęt gaśniczy, ze względu na niewielkie rozmiary i niedużą ilość
zawartego w nim środka gaśniczego, może skutecznie zadziałać w zasadzie tylko w
pierwszej fazie rozwoju pożaru, tylko wówczas, gdy płonąca powierzchnia jest mata.
Może zatem być wykorzystany przez osobę, która zauważy pożar i od razu przystąpi do
czynności gaśniczych. Dlatego też rozwiązania konstrukcyjne tych urządzeń
gaśniczych i sposób ich obsługi muszą umożliwiać posłużenie się nimi osobom
dorosłym, nie mającym przeszkolenia specjalistycznego. Warto nadmienić, że sprzętem
podręcznym powinni umieć posłużyć się wszyscy obywatele. Aby tak być mogło, na
etykiecie urządzenia powinien być umieszczony opis sposobu oraz zakres użycia.
Umieszczanie
sprzętu podręcznego w ochranianych obiektach odbywa się zgodnie z wymaganymi normami.
Ilość i rodzaj sprzętu należy dostosować do zabezpieczanej powierzchni,
obciążenia ogniowego, rodzaju występujących w pomieszczeniu materiałów palnych i
urządzeń, zagrożenia wybuchem i zagrożenia ludzi. Jedna jednostka sprzętu (np.
gaśnica), w zależności od warunków, przypada na powierzchnię od 150 do 500 m2.
Powierzchnie chronione bywają także mniejsze, szczególnie tam, gdzie występują małe,
nie połączone ze sobą pomieszczenia. Gaśnice wymagane są także w samochodach
osobowych.
Do
podręcznego sprzętu gaśniczego zalicza się:
- hydronetki,
- gaśnice,
- małe agregaty gaśnicze,
- koce gaśnicze.
Hydronetka
|
Hydronetka składa się ze zbiornika z
wbudowaną pompką tłokową zaopatrzoną w wężyk zakończony prądowniczką. Prądowniczka
nadaje strumieniowi środka gaśniczego odpowiedni kształt. Hydronetka może być
przystosowana do podawania strumienia wody lub piany gaśniczej. Zbiornik hydronetki ma
pojemność 10 litrów, a wydajność pompki wynosi ok. 10 litrów / min. W praktyce można
spotkać się z hydronetkami o większej pojemności zbiornika. Prądowniczka umożliwia
podanie zwartego strumienia wody na odległość 7 m lub strumienia kroplistego. Doboru
strumienia wody dokonujemy w zależności, jaki efekt gaśniczy chcemy uzyskać. Przy
zastosowaniu strumienia kroplistego bardziej efektywnie wykorzystamy wodę ze zbiornika
hydronetki, lecz zasięg strumienia będzie mniejszy. W zbiorniku hydronetki do podawania
piany gaśniczej znajduje się wodny roztwór środka pianotwórczego. Z objętości 10
litrów tego roztworu możemy uzyskać ok. 80 litrów piany gaśniczej. Stosując
hydronetki do gaszenia pożaru należy przestrzegać podstawowej zasady, która zabrania
stosowania tego sprzętu przy pożarach :
- ciał reagujących chemicznie z wodą / np.sodu, karbidu, potasu/,
- ciał żarzących się w wysokich temperaturach,
- urządzeń i instalacji elektrycznych będących pod napięciem.
Przestrzeganie tej zasady zabezpieczy nas przed niekontrolowanym
rozwojem pożaru lub porażeniem prądem elektrycznym. |
Gaśnice
Są
to urządzenia, których całkowita masa nie przekracza 20 kg, zdolne do samodzielnego
wyrzucania środka gaśniczego na skutek działania ciśnienia gazu, który spełnia rolę
wyrzutnika. Zadziałanie gaśnicy następuje po otwarciu zaworu. Zawór może być
otwierany za pomocą pokrętła lub dźwigni zabezpieczonej zawleczką. W gaśnicach
pianowych uruchomienie następuje po wbiciu do wnętrza gaśnicy zbijaka, który przebija
przeponę oddzielającą dwa reagujące ze sobą roztwory. Uruchomienie gaśnicy powinno
odbywać się w bezpośrednim sąsiedztwie źródła ognia, gdyż niewielka zawartość
środka gaśniczego w butli ogranicza bardzo czas działania. W zależności od
zastosowanego środka gaśnice dzielą się na:
- pianowe,
- śniegowe,
- proszkowe,
- halonowe.
Gaśnice pianowe
|
Najczęściej
gaśnica pianowa składa się z 10-litrowego stalowego pojemnika z umieszczonymi na
zewnątrz uchwytami, szklanego naczynia umieszczonego wewnątrz, przepony oddzielającej
szklane na czynie od pojemnika i zbijaka umożliwiającego przebicie przepony w trakcie
uruchamiania urządzenia. W szklanym naczyniu znajduje się wodny roztwór kwasu, w
pojemniku metalowym zaś roztwór zasadowy (alkaliczny). Aby uruchomić gaśnicę, należy
zdjąć ją z wieszaka, tuż przed rozpoczęciem gaszenia odwrócić do góry dnem i wbić
zbijak uderzając o twarde podłoże. Wbicie zbijaka powoduje wymieszanie się dwóch
roztworów, a tym samym burzliwą reakcję, w wyniku której wydziela się dwutlenek
węgla wytwarzający pianę chemiczną. Wytworzone w butli ciśnienie powoduje wyrzucenie
piany przez dyszę na odległość kilku metrów. Warto pamiętać, że procesu
wydobywania się piany nie można zatrzymać. Obok gaśnic wytwarzających pianę
chemiczną stosowane są także gaśnice z pianą mechaniczną. W ich wnętrzu znajduje
się roztwór wodny środka pianotwórczego, zaś wyrzutnikiem piany jest znajdujący się
w małym zbiorniczku dwutlenek węgla. Uruchomienie polega na przebiciu płytki
zabezpieczającej zbiorniczek z dwutlenkiem węgla, który po uwolnieniu się powoduje
wzrost ciśnienia wymienionego roztworu, jego spienienie i wyrzucenie na zewnątrz butli.
Gaśnice pianowe używane są do gaszenia pożarów ciał stałych i cieczy palnych. Ze
względu na zawartość wody w pianie nie wolno używać ich do gaszenia urządzeń
elektrycznych pod napięciem. |
Gaśnica śniegowa
|
Składa
się z butli stalowej, wysokociśnieniowej, zaworu z pokrętłem lub dźwignią, zaworu
bezpieczeństwa, węża z dyszą lub dyszy osadzonej na krótkim przewodzie sztywnym.
Środkiem gaśniczym stosowanym w urządzeniu jest dwutlenek węgla (CO2)
sprężony pod dużym ciśnieniem. Z uwagi na temperaturę krytyczną CO2
wynoszącą +31 °C i możliwość samoczynnego rozładowania się butli przez zawór
bezpieczeństwa po przekroczeniu tej temperatury, gaśnice śniegowe należy chronić
przed nagrzewaniem od zbyt wysokiej temperatury otoczenia i promieniowania słonecznego.
Uruchomienie gaśnicy polega na otwarciu zaworu za pomocą pokrętła lub (w nowszych
typach) dźwigni. Wydobywający się gaz rozpręża się i przechodzi głównie w stan
lotny. Część gazu osiąga stan skupienia stały osadzając się na gaszonych
powierzchniach w postaci suchego śniegu. Stąd nazwa - gaśnica śniegowa. Gaśnice
śniegowe mogą służyć do gaszenia wszystkich materiałów palnych. |
Gaśnice proszkowe
|
To
urządzenia o różnej wielkości zawierające w butlach proszek gaśniczy oraz dwutlenek
węgla lub azot (gazy obojętne) jako wyrzutnik. W celu uruchomienia małej gaśnicy, z
zaworem przy butli należy wyszarpnąć zawleczkę zabezpieczającą dźwignię, a
następnie nacisnąć dźwignię otwierającą zawór. W urządzeniach większych
uruchomienie polega na wbiciu zbijaka i otwarciu zaworu w prądowniczce przez
wyszarpnięcie zawleczki i naciśnięcie dźwigni. Z uwagi na różne rozwiązania
techniczne stosowane w gaśnicach proszkowych warto zapoznać się ze wskazaniami
umieszczonymi na etykiecie na butli. Proszek gaśniczy jest także środkiem uniwersalnym,
służy do gaszenia wszystkich rodzajów pożarów, niemniej przy działaniu na
urządzenie elektryczne należy zachować odstęp nie mniejszy niż 1 metr. Należy
uważać także, by nie gasić urządzeń, w których napięcie przekracza 1000 V. |
Gaśnice halonowe
Składają
się ze zbiornika wypełnionego halonem pod odpowiednim ciśnieniem, z zaworu z dźwignią
lub pokrętłem, manometru (przy większych butlach) do pomiaru ciśnienia oraz dyszy lub
wężyka z dyszą. Po otwarciu zaworu halon wydobywa się z butli pod własnym
ciśnieniem. Mimo dużej skuteczności gaszenia gaśnice balonowe - z uwagi na
ograniczenie produkcji halonów - wycofywane są z użycia.
Małe agregaty gaśnicze
|
Agregaty gaśnicze to urządzenia większe od gaśnic. Z uwagi
na większą masę umieszczane są zazwyczaj na wózkach dwukołowych. Zawartość środka
w agregatach waha się w granicach od 25 do 150 kg. Stosowanie i obsługa agregatów
praktycznie nie różni się od obsługi gaśnic. Podobnie jak gaśnice stosuje się
agregaty pianowe, śniegowe i proszkowe.
Należy
pamiętać o tym, żeby do gaszenia pożarów użyć odpowiednich środków. Tak więc do
pożarów z grupy A używana jest woda, piana gaśnicza, proszek gaśniczy, dwutlenek
węgla, do grupy B piana gaśnicza, proszek gaśniczy, dwutlenek węgla, halon, natomiast
do grup C i E proszek gaśniczy, dwutlenek węgla oraz halon. Podczas doboru środka
gaśniczego należy również pamiętać o tym aby straty wywołane naszą
działalnością nie były większe niż straty spowodowane samym pożarem. Tak więc do
gaszenia książek nie jest wskazana gaśnica pianowa. Ugasi je bardzo dobrze, ale
również je zmoczy co powoduje dodatkowe zniszczenie zbioru, poza tym nie można jej
wyłączyć zanim się cała nie opróżni. Gaśnica proszkowa znowu powoduje ogromne
zapylenie pomieszczenia.
Należy również pamiętać o tym, że
przy użyciu gaśnic (żadnego typu) nie można gasić płonących na ludziach ubrań
(należy to robić przy użyciu koca gaśniczego), obowiązuje również całkowity zakaz
gaszenia przy użyciu wody lub gaśnic pianowych urządzeń pod napięciem ponieważ grozi
to porażeniem prądem, metali oraz karbidu. Przy użyciu wody nie można gasić również
tłuszczy, paliw oraz olejów.
Podczas gaszenia pożaru należy
pamiętać, aby kierować strumień środka gaśniczego na palące się przedmioty lub
obiekty od skraju ognia w kierunku środka. Podczas gaszenia przedmiotów ustawionych
pionowo należy skierować strumień środka gaśniczego od góry w dół. |
Koce gaśnicze
|
Służą
do odcinania dopływu powietrza do płonących materiałów. Koce
gaśnicze - wykonane są z tkaniny niepalnej, najczęściej jest to tkanina z włókna
szklanego o powierzchni ok. 2 m2. Użycie
polega na szczelnym przykryciu małego, płonącego przedmiotu lub np. niewielkiego
zbiornika z palącą się cieczą. Okrywamy nim źródło ognia
i obrzeże koca dokładnie dociskamy do podłoża.Należy pamiętać, by przykrywać zarzewie ognia od swojej strony, aby
uniknąć poparzenia ogniem. |
Omawiając podręczny sprzęt gaśniczy warto przytoczyć zasady
jego rozmieszczenia:
- sprzęt należy umieszczać w
miejscach widocznych i dostępnych,
- droga dojścia do sprzętu powinna
mieć szerokość co najmniej 1 m, a jej długość nie powinna przekraczać 30 m,
- urządzenia powinny być
zabezpieczone przed wysoką temperaturą, napromieniowaniem i możliwością powstania
uszkodzeń mechanicznych.
Tłumica
Tłumica służy do gaszenia
palących się traw. |